โลกนี้มีอันตรายที่มองไม่เห็นอยู่รอบด้าน แต่ถึงแม้เราจะมองไม่เห็น เราก็สามารถหลีกเลี่ยงได้อยู่บ้าง ยกตัวอย่างเช่นปรสิต ที่พร้อมจะเข้าสู่สมองของเราได้ตลอดเวลา อาจจะฟังดูน่ากลัวอยู่ไม่น้อย แต่ Gangbeauty ก็มีวิธีหลีกเลี่ยงและเฝ้าระวัง เพียงแค่ต้องดำเนินชีวิตประจำวันให้ดีกว่าเดิม!
www.flickr.com
1. Naegleria fowleri
paksc.org
เป็นเชื้ออะมีบาที่ก่อให้เกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากอะมีบา เป็นปรสิตที่พบได้ในดิน และแหล่งน้ำตามธรรมชาติ เช่น ลำธาร ลำคลอง หนองน้ำ บ่อ บึง ทะเลสาบน้ำจืด ฯลฯ โดยเฉพาะตรงที่เป็นดินโคลน หรือบริเวณที่น้ำไหลเอื่อยๆ พบมากในฤดูร้อน หรือแหล่งน้ำธรรมชาติใกล้โรงงานที่มีการปล่อยน้ำร้อนๆ ออกมา แต่ไม่พบในน้ำกร่อยหรือน้ำทะเล
โดยปกติปรสิตเหล่านี้จะอาศัยกินแบคทีเรียตามสิ่งแวดล้อมเป็นอาหาร แต่เมื่อมันเข้าสู่ร่างกายคน มันจะก่อให้เกิดพยาธิสภาพที่รุนแรงโดยเฉพาะที่สมอง และถึงแก่ความตายได้ เหตุการณ์ที่จะทำให้มันเข้าสู่ร่างกายของเราได้ เช่น ว่ายน้ำในแหล่งที่มีเชื้อแล้วสำลักน้ำนั้น ดำน้ำลงไปก้นหนองน้ำ ก้นบึง แล้วสำลัก ซึ่งเมื่อปรสิตไหลผ่านช่องจมูกเข้าไปในร่างกายของเรามาก มันจะทำการแบ่งตัวในช่องจมูก ทำให้รู้สึกเหมือนเป็นหวัด คัดจมูก น้ำมูกไหล และต่อมามันจะไชผ่านโพรงจมูกเข้าไปตามเส้นประสาทสมองคู่ที่ 1 ลามไปยังเนื้อสมองและเยื่อหุ้มสมอง เจริญเติบโตกันในสมองต่อไป แต่โอกาสที่จะเป็นโรคนี้ก็มีอยู่น้อยมาก อย่างไรก็ตาม ต่อจากนี้ก่อนจะอุปโภคบริโภคน้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติ ก็อย่าลืมดูสถานที่และสิ่งแวดล้อมของน้่ำนั้นก่อนดีกว่า
2. Taenia solium
en.wikipedia.org
หรืออีกชื่อที่น่าจะคุ้นเคยชื่อกันมาบ้าง คือพยาธิตืดหมู มีลักษณะเป็นเส้นแบนคล้ายเส้นข้าวซอย ยาวหลายเมตร ลำตัวเป็นปล้อง อาศัยอยู่ในลำไส้เล็กของมนุษย์ ปล้องท้ายสุดของมันมักจะหลุดปนออกมากับอุจจาระ หรืออาจจะคืบคลานออกมาจากทวารหนัก นอกจากนี้มันยังวางไข่ในลำไส้ได้ด้วย ดังนั้นการจะกำจัดมันจึงถือเป็นเรื่องที่ยาก
สิ่งที่นำพาเจ้าปรสิตตัวนี้เข้าสู่ร่างกายของเราก็คือพฤติกรรมการทานอาหารของเรานั่นเอง ใครที่ชอบทานเนื้อหมูไม่สุก กึ่งสุกกึ่งดิบ ก็มีโอกาสที่ตัวอ่อนพยาธิพวกนี้จะเข้าไปอยู่ในลำไส้ โดยเมื่อมันออกจากไข่ มันจะไปอยู่ตามอวัยวะต่างๆ ในร่างกายของเรา เช่น สมอง ตา หัวใจ ปอด กล้ามเนื้อ ซึ่งอาการรุนแรงทั้งหมด ถ้าอยู่ในสมองและไขสันหลังก็อาจเสียชีวิต หรือถ้ามันมุดเข้าไปอยู่บริเวณตา ก็อาจทำให้ตาบอด ทางที่ดี ก่อนทานอาหารควรล้างและปรุงให้สุกร้อนเสมอ ผักสดก็ควรล้างให้สะอาดก่อนทานทุกครั้ง
3. Toxoplasma gondii
seaotters.com
เป็นปรสิตสัตว์เซลล์เดียวที่มีรูปร่างมากถึง 3 แบบ โดยเป็นเชื้อที่อาศัยอยู่ตามสัตว์หลายชนิด เช่น แมว หมู นก ไก่ แพะ วัว และกระจายเชื้อสู่คนได้โดยผ่านระบบทางเดินอาหารจากการทานอาหาร ซึ่งหนทางการติดเชื้อที่ใกล้ตัวเราที่สุดก็คือการทานเนื้อจากสัตว์ที่ติดเชื้อนี้อยู่ โดยไม่รู้ตัว
นอกจากนี้ เชื้อยังสามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้ด้วยเหมือนกัน โดยอาจมาจากการถ่ายเลือดระหว่างผู้ติดเชื้อไปยังผู้ไม่ติดเชื้อ หรือจากมารดา สู่ทารกในครรภ์ ซึ่งความน่ากลัวคือเมื่อเราติดเชื้อ ร่างกายจะไม่แสดงอาการใด รู้ตัวอีกทีคือภูมิคุ้มกันร่างกายลดลงในขั้นอันตรายแล้ว เช่น เป็นไข้ ต่อมน้ำเหลืองโต ติดเชื้อในอวัยวะต่างๆ เช่น หัวใจ ปอด ตับ ระบบประสาท และสมอง ดังนั้นเราจึงไม่ควรทานอาหารสุกๆ ดิบๆ และอย่าลืมล้างมือให้สะอาดทุกครั้งก่อนทานอาหาร ยิ่งใครที่เป็นทาสแมวต้องระวัง บริเวณขับถ่ายของแมวต้องทำความสะอาดทุกวัน และไม่ควรเลี้ยงแมวด้วยอาหารดิบเลย ในผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำหรือหญิงมีครรภ์ก็ควรระมัดระวังมาก เลี่ยงการสัมผัสกับถาดทรายสำหรับแมวถ่ายได้จะยิ่งดี
4. loa loa
www.researchgate.net
เป็นพยาธิตัวกลมสายพันธุ์โหดที่มาจากป่าฝนตกชุก พาหะนำเชื้อมาจากแมลงวัน โดยมันจะบินมากัดคนหรือสัตว์ ก่อนจะปล่อยตัวอ่อนปรสิตเข้าสู่ร่างกายไปเจริญเติบโตต่อ ซึ่งระยะการเติบโตของมันก็ใช้เวลานานเป็นปีเลยทีเดียว
ส่วนใหญ่มักพบปรสิตตัวนี้ในลูกตา แต่บางครั้งมันก็เคลื่อนย้ายไปอยู่ที่อื่นด้วย ในช่วงที่มันกำลังเคลื่อนที่เราจะรู้สึกคัน โดยเฉพาะดวงตาและตามผิวหนังบริเวณข้อมือข้อเท้า ซึ่งเราจะมองเห็นมันเป็นก้อนบวมร้อน แต่ไม่เจ็บ บางรายอาจมีไข้ ชาตามเส้นประสาท บางครั้งก็มีลมพิษหรือชักร่วมด้วย ปัจจุบันยังไม่มียาที่รักษาพยาธิตัวกลมอย่างปลอดภัย เพราะการใช้ยาฆ่าพยาธิตัวกลมจำนวนเยอะมากในร่างกาย อาจส่งผลเสี่ยงต่อสมองและต่อเนื่องถึงชีวิต ดังนั้นทางเดียวที่แก้ได้คือพยายามอย่าเปลือยเท้าเดินในบริเวณชื้น เช่น หาดทราย พื้นดิน และระวังอย่าให้โดนแมลงแปลกๆ กัด แม้จะเป็นปรสิตที่พบมากในแถบแอฟริกา ก็ไม่ได้แปลว่าคนเอเชียอย่างเราจะไม่มีโอกาสเจอมันนะ อย่าประมาท
พฤติกรรมเสี่ยงปรสิตแบบไหนที่กำลังทำอยู่ รีบเปลี่ยนซะใหม่ก่อนสายเกินแก้นะ!
